Gautlönd

Gömul skjölum frá Gautlöndum 1819 − 1936

Skjöl úr möppu sem Gautlandabændur varðveittu og afhentu mér til að skanna í október 2024. Númeraði ég þau og skannaði í þeirri röð sem mér bárust þau í hendurnar. Það eru númerin í hornklofunum.Hér eru þau skráð í tímröð eftir því sem hægt er, og gefin stutt lýsing á þeim. Gengið var frá skjölunum á viðeigandi hátt og verða þau afhent skjalasafni. Ég hef vélritað texta skjalanna eftir getu og eru þeir aðgengilegir hér.

á góu 2025/geirfinnur

Síðar hefur verið bætt við öðrum merkum skjölum og er uppruna þeirra getið í lýsingu.

1819 [003]	„Lögfesta fyrir Sveinsströnd“. Lýsing Jóns Jónssonar 13. maí 1819. Skjalið Texti skjals
1828 [006]	Lögfesta (landamerkjaskrá) Sigurðar Jónssonar fyrir Gautlönd rituð 28. maí 1828. Illskiljanleg, en þar má þó lesa að Gautlandalækur ræður merkjum frá Arnarvatnsós suður í Baldursheimskrók og áfram suðvestur í Sandvatnskrók, að Blesuholti og „so úr króknum beina stefnu vestur í Bjarna tjörn ... þaðan beina stefnu til norðurs og í Föxu grófarbotn“. Skjalið Texti skjals
1833 [011]	Áreiðargjörð (kallar JGP það svo á umslagi) á Landamerki Gautlanda og Hörgsdals 1833. Fjallað er um landamerki milli Gautlanda og Hörgsdals og vitnað í vitnisburð fjögurra manna dags. 3. júní 1721 (fylgir ekki með). „frá sidri enda svokallaðrar Föxugrófar ad vestanverdu við sokallaðan Dýnulæk, þángað til kemur sudur á mótsvid midt Jafnafell“. Skjalið Texti skjals
1850 [007]	Álitsgjörð Jóns Espolin, búfræðings um ræktunarskilyrði á Gautlöndum. Sennilega um miðja 19. öld segir Jón Gauti Pétursson. Skjalið Texti skjals
1857 [019]	„Sóknarskjal“ Deila Jóns Sigurðssonar á Gautlöndum við alnafna sinn í Lundarbrekku 1858-59. Á 16 þéttskrifuðum síðum rökstyður hann mál sitt um eignarrétt lands vestan Sandvatns og veiði í vatninu. Krafa hans er að Landamerkin ... verði ákveðinn þannig; frá Hörgsdals Landamerkjum að norðan ráði Dýnulækur fram að botni sínum, og þaðan bein stefna til Suðausturs í Bjarnatjörn. Skrifað á Arndýsarstöðum 20. Aug 1857. Skjalið Texti skjals
1857 [008]	Kort af Dínu og Sandvatni. örugglega það sem Jón Sigurðsson vísar í í fyrrgreindu „Sóknarskjali“. Virðist vanta á það stykki vinstra megin, þ.e. norðan við. Kortið
1858 [020]	Dómssátt milli Jónanna tveggja, gerð á Akureyri 19. júlí 1858, undirskrifuð af Jóni á Gautlöndum og Ara Sæmundssyni ásamt lakk-innsiglum þeirra beggja. Upp lesin að Ljósavatni 27. júní 1878 og færð í afsals og veðbréfabók Þingeyjarsýslu No 209B. Þar segir (1) Landamerki ... úr Bjarnapolli í Dínulæk, skuli þau þó vera svo mikið austar, að þau stefni úr pollinum rjett í Föxugróf. (2) Lundarbrekka skuli ætíð hjereptir eiga frjálst nótlag eða fyrirdrátt fyrir silung í Sandvatni fyrir svonefndum Nónlágum og þetta á öllum ársins tímum. (3) Stórás fái að standa. (4) Jón á Gautlöndum býðst til að taka helft kostnaðarins „þó án þess að álíta það skyldu sína“. Skjalið Texti skjals
1860 [005]	Útskipting Litlustrandar (hjáleigu) úr Sveinsstrandarlandi 14. júní 1860 ásamt vottum ofl. Gert að kröfu eigandans, Jóns Árnasonar á (sic) Svínadal. Litlustrandarjörð er þá talin þriðjungur af sameiginlegum jörðunum. Norðurlandamerkin voru ákveðin svo: „Gautlandagötur ráði að vestan frá Sveinstrandarvaði [á Gautlandalæk] til austurs í svokallað Miðleiti þaðan þaðan beina stefnu í Suðvesturhornið á Sveinstrandartjörn. − Að norðaustan skal ráða bein stefna úr norðausturhorni Tjarnarinnar í Kráká“. Skjalið Texti skjals
1861 [013]	„Áreiðargjörð á landamerkjum Sveinstrandar og Arnarvatns“ kallar J.G.P. álit Þorsteins Jónssonar, Arngríms Gíslasonar og Björns Bjarnasonar á Sveinsstrandar og Arnarvatns dags. 28. júní 1861. „að svo nefnt tíðaskarð álitum við órækt landamerki áður nefndra jarða samkvæmt eldri og ýngri vitnisburðum; þaðan takist bein stefna vestur í Arnarvatn, sunnanvert við Fagradalshól; en austur frá tíðaskarði beint sunnanvert í Grænstjörn, þarsem störinn nær saman, − þá álítum við að þessi tjörn og kýllin úr henni eigi að ráða austur í kráká.“ Þessu fylgja vitnisburðir tveggja aðila á sér blaði. Ari Helgason á Sveinsströnd segir:“ „úr miðju Skútustaðavaði, beina stefnu í Grænstjörn sunnanvert þar sem stör nær saman, þaðan beina stefnu í Bóndhól ... í Tíðaskarð og enn þaðan beint í Fagradal“. Jón Magnússon í Hörgsdal segir „úr Fagradal í Tíðaskarð og úr Tíðaskarði í Skútustaðavað“. Skjalið Texti skjals
1869 [001]	Bréf Jóns á Gautlöndum 24. apríl 1869 þar sem hann byggir Jóni Hinrikssyni Litluströnd ásamt vel skilgreindu sellandi vestur við Sandvatn. Athyglisvert að hann segir Bjarnarstaðalandamerki vera „beint úr Trítli í vog þann er skerst austur úr Sandvatni sunnan við Sandvatnssel. Það að hann nefnir „Sandvatnssel“ bendir til þess að þar hafi áður verið sel. Skjalið Texti skjals
1878 [021]	Yfirlýsing Jóns Sigurðssonar þar sem hann ítrekar að merkin séu „Úr Bjarnapolli bein stefna til norðurs í Föxugrófarbotna“. Upp lesið á manntalsþingi að Ljósavatni hinn 27. júní 1878, ásamt Sættinni frá 1858, og fyrir það greidd 1 kr. (Gæti verið það sama og Böðvar segir á umslangi „Lögbann Jóns Sig v. notkunar Stórásslands um 1869.“ Skjalið Texti skjals
1884 [004]	Landamerkjaskrá Gautlanda, handskrifuð 6. júní 1884 þinglýst 8. júní 1888. Sameiginlegt fyrir Gautlönd, Bjarnarstaði og Stöng. Vesturmörk eru „bein stefna í norðvestur úr Bjarnapolli í Dínuholt er liggja vestarlega í Dínu, utan undir Bárðardalsvegi; frá Dínuholtum ræður Dínulækur útí Föxugróf..“. Ljósrit úr sýslumannsbók af sama (ætlaða) texta er til, en hann er með nokkrum alvarlegum villum (vestur í stað austur) og mörgum minni. Skjalið Texti skjals
1887 [014]	Sölubréf Jóns Jónssonar í Víðikeri þar sem hann selur Jóni Sigurðssyni á Gautlöndum Sveinsstrandarland vestan Krákár („(því, er hann átti eigi áður) og skifting á engi Sveinsstrandar austan Krákár“ segir J.G.P) „ásamt þeim húsaræflum“ 12. maí 1887. Greiðsla 600 kr. fer í að borga skuld Sigurgeirs bróður hans til Landsbankans. Skjalið Texti skjals
1890 [012]	Landamerkjaskrá fyrir jörðina Litluströnd rituð af eiganda hennar Jóni Jónssyni 10. maí 1890. „Vestan Krákár móti Sveinsströnd að norðan ræður merkigarður að Sveinstrandartjörn og þaðan bein stefna í merkivörðu á svonefndu Miðleiti, þaðan bein stefna í Sveinstrandarvað við Gautlandalæk“. Skjalið Texti skjals
1891 [010]	Afrit af kaupbréfi frá 1447. JGP segir á umslangi „Kaupbréf fyrir Hrakströnd (Sveinsströnd) frá 1447 (Nb. Áður keypt undir Sveinsströnd 3ja kúa fóður úr Grænavatnslandi)“. Upp skrifað 10. september 1891 og signet Jóns Þorkelssonar undir. Skjalið Texti skjals
1905 [015]	Pétur Jónsson lýsir yfir að hann selur Sigurgeiri Jónssyni ábýlisjörð hans Bjarnarstaði, ennfremur engi það er jörðinni Sveinströnd tilheyrir austan Krákár og Norðan Strandakýls. Nánari kaupsamningur verði gerður við afhendingu. Engin lýsing á landamerkjum. Skjalið Texti skjals
1910 [016]	Pétur Jónsson bóndi á Gautlöndum gerir kunnugt: .. að hafa Selt Sigurgeiri Jónssyni á Bjarnastöðum öll hús á Sveinsströnd ásamt afnotarétti af lóð undir þau meðan hann og hans niðjar nýta húsin. „Undanskilinn er mykjuhaugur er stendur norðan við bæinn“. Skjalið Texti skjals
1915 [018]	Lansdféhirðir lýsir yfir lausn veðbanda af Bjarnastöðum, sem „Jón sál. Sigurðsson“ hafi lagt á jörðina. Stílað á Prófessor Jón Kristjánsson. Texti ekki upp ritaður. Skjalið Texti skjals
1919 eða fyrr. [ST001]	Teiknað kort af Stangarlandi. Fengið hjá Sigurði Trausta á Stöng 2025. Selma Ásmundsdóttir telur sennilegt að langafi hennar Ásmundur Kristjánsson (1865−1927) hafi gert kortið. Má þá gera ráð fyrir að það sé í tengslum við kaup jarðarinnar 1919. Kortið gæti þó verið eldra þar sem Kristján, faðir Ásmundar bjó á Stöng frá því fyrir aldamótin. Kortið
1919 [002]	Kaupsamningur Pjeturs Jónssonar á Gautlöndum og Ásmundar á Stöng 19. maí 1919. Vesturmörk eru skv. Landamerkjaskrá 1884/8 „Dýnulækur í Föxugrófarbotn, þá Föxugróf ofan fyrir Skolapoll“. Skjalið Texti skjals
1922 [009]	Landamerkjaskrá fyrir Gautlönd, undirrituð fyrir hönd eigenda af Jóni Gauta Péturssyni 25. júní 1922. árituð með samþykki nágranna. Skjalið Texti skjals
1936 [017]	Kaupsamningur. Þórólfur í Baldursheimi með umboð frá Þuríði Sigurgeirsdóttur í Baldursheimi selur Jóni Gauta Péturssyni á Gautlöndum hús og önnur mannvirki .. innan túngirðingar á býlinu Sveinsströnd, og að girðingu meðtalinni. Skjalið Texti skjals
1993 [GJ001]	Minnispunktar úr göngu Sigurðar Trausta á Stöng, Böðvars og Sigurðar Guðna á Gautlöndum og Geirfinns um landamerki Gautlanda og Stangar norðan Sandfells þann 2. ágúst 1993. Voru þetta fyrstu GPS mælingar þarna. Staðalýsingar hafðar eftir Böðvari og Sigurði Trausta. Skjalið